We mogen in de leer bij onze kinderen
Kees Klomp
Verteld in woorden – Josien Rens
Vertaald in beelden – Angela de Vlaming
Kees, hoe zou jij jezelf omschrijven?
Als ik echt zelf moet kiezen, dan ben ik een gewone vader, een hele bezorgde vader. Maar ik denk dat de meeste mensen mij kennen als onderzoeker, econoom, docent en activist in het onderwijs.
Wat is jouw grote missie?
Het systeem veranderen, dat is mijn grote missie. We leven in een wereld waarin veel gebeurt, waarbij het oude economische systeem zichtbaar wankelt, dat voelt soms pijnlijk, ingewikkeld en verwarrend. Maar juist daarin schuilt ook hoop. Dat creëert ruimte voor verandering, waar de onderstroom zo ontzettend naar hunkert.
Hoe kan je dat stukje hoop toch weer bij jezelf vinden?
Voor mij zit hoop op het snijvlak van gezond optimisme en gezond pessimisme.
We mogen in de leer bij onze kinderen
Verteld in woorden – Josien Rens
Vertaald in beelden – Angela de Vlaming
Kees, hoe zou jij jezelf omschrijven?
Als ik echt zelf moet kiezen, dan ben ik een gewone vader, een hele bezorgde vader. Maar ik denk dat de meeste mensen mij kennen als onderzoeker, econoom, docent en activist in het onderwijs.
Wat is jouw grote missie?
Het systeem veranderen, dat is mijn grote missie. We leven in een wereld waarin veel gebeurt, waarbij het oude economische systeem zichtbaar wankelt, dat voelt soms pijnlijk, ingewikkeld en verwarrend. Maar juist daarin schuilt ook hoop. Dat creëert ruimte voor verandering, waar de onderstroom zo ontzettend naar hunkert.
Hoe kan je dat stukje hoop toch weer bij jezelf vinden?
Voor mij zit hoop op het snijvlak van gezond optimisme en gezond pessimisme.
Kees Klomp
“Het feit dat ik bezig ben en mij inspan voor een betere wereld, daar put ik hoop uit. ”
En wie zijn er daarin de inspiratiebronnen voor jou?
Dat zijn er best veel. Allereerst Ernst Friedrich Schumacher, econoom uit de jaren zeventig. In zijn boek Small is Beautiful geeft hij een mooi beeld van een gezonde economie. Gericht op lokaal en kleinschalig, in plaats van een grote afstandelijke wereldeconomie. Dit is eigenlijk een roadmap met mogelijkheden om een lokaal florerend ecosysteem in te richten.
En ook Bernie Glassman, zen-leraar en oprichter van de Greystone Bakery. De eerste sociale onderneming waarbij hij koekjes ging bakken om mensen die als sociaal afval werden beschouwd een basis voor hun levensbestaan te bieden. Een hele interessante combinatie.
Ook een grote inspiratiebron mijn boeddhistische leraar Thich Nhat Hanh, die niet meer leeft jammer genoeg. Maar hij leeft nog wel in mijn hart.
Kees, jij inspireert veel volwassenen en jongeren met jouw manier van denken, handelen en ondernemen. Als onderzoeker, als spreker en in jouw docentschap op Hogeschool Windesheim op dit moment. Hoe krijg jij jongeren van deze tijd gemotiveerd en geïnspireerd?
Ik ben de eerste en de enige programmanager agency van Nederland. Dat is een nieuwe rol die we eigenlijk hebben gecreëerd naar aanleiding van het onderzoek wat ik daarvoor heb gedaan als lector bij de Hogeschool Rotterdam. En daar leerde wij iets heel wezenlijks, iets heel belangrijks. Uit het onderzoek bleek dat als je het hebt over het veranderen van het economische systeem en het economisch onderwijs. Dat er vanuit wordt gegaan dat als je mensen maar de kennis en de vaardigheden overdraagt die ervoor nodig zijn om het gedrag te veranderen, dat mensen hun gedrag dan ook gaan veranderen.
En dat betekent dus ook dat als je naar het onderwijs kijkt, 90 procent, zo niet, 99 procent van het onderwijs daar dus ook op is ingericht. Er zit een student in de zaal, en er staat een docent voor de klas. De docent heeft kennis van zaken en draagt over aan de studenten. Studenten worden als het ware gevuld met cognitie, en dit toets je vervolgens. Iemand haalt vervolgens studiepunten en zijn diploma. Alleen wij kwamen erachter in het onderzoek, dat al die kennis en vaardigheden er echt pas toe doen als iemand zijn houding welwillend is.
Je kunt wel weten en kunnen, maar als je niet wilt dan verandert er niks.
En als je gaat kijken naar wilsvorming, dat is waar agency aan relateert. Dan is dit van wezenlijk belang. Weten wie je bent, hoe verhoudt je je tot de buitenwereld.
Wat is van jezelf, je ouders of cultureel bepaald. Iets wat in de kunstopleidingen aan de orde komt, maar in business onderwijs niet. In mijn ogen hebben deze studenten geen idee wie ze zijn, maar vervolgens vragen we ze wel om afgestudeerd bij bedrijven te werken en zich aan duurzaamheidsregels te houden. Dus wat ik probeer te doen is eigenlijk de wil van studenten aan te raken. Ik draag hen niets op, maar zoek steeds naar hoe krijg ik deze student naar willen. Dit doe ik.
“Informatie plus emotie is urgentie, als je niet persoonlijk geraakt wordt, kom je ook niet in actie.”
Vervolgens, handelingsperspectief, als je eenmaal emotioneel geraakt wordt is het belangrijk dat je het idee hebt dat je bij kan dragen aan de verandering. En als laatste hoe je een scope van impact kunt creëren.
Om een beweging neer te zetten heb je anderen nodig.
En dan zie ik hun houding veranderen. Het gaat niet alleen meer over, ik heb de 25 duurzame businessmodellen in mijn hoofd. Maar ik wil graag duurzaam gaan ondernemen. En dat is een groot verschil.
Is er volgens jou mogelijkheid om in deze bewustwording al een vertaalslag te maken naar jongere kinderen?
Ik heb het kinderboekje “De Regenmaker” geschreven. Dit heb ik voor mijn zoontje gemaakt, en eigenlijk ook voor zijn juf. Het gaat over vogeltje Olla, die op een eenvoudige en toegankelijke manier het complexe thema klimaatverandering woorden geeft. Het laat zien dat iedereen iets kan betekenen, maar we moeten het wel met elkaar doen. Dit boekje heeft veel teweeg gebracht.
Het allerbelangrijkste hierbij is dat je kinderen hoop geeft.
En tegelijkertijd vind ik het ook heel belangrijk dat je eerlijk bent naar kinderen toe. Dus aan de ene kant bespreken wat er in de wereld speelt, en aan de andere kant ook handelingsperspectief bieden en uitleggen wat we met elkaar kunnen doen.
Wat Olla mij heeft geleerd, in alle eerlijkheid, is dat kinderen het probleem niet zijn. Wij zijn het probleem. Kinderen zijn binnen één minuut Olla. Laat kinderen daarom onze inspiratiebron zijn. Als ik aan een kind zou uitleggen dat het systeem waarin wij nu leven niet werkt en dat er een ander systeem is dat beter kan werken, dan zegt een kind meteen “zullen we hier dan mee stoppen en het nieuwe gaan doen”.
“Ik denk dat wij in de leer mogen bij onze kinderen, in plaats van andersom.”
Hoe doe je dit in jouw eigen gezin?
Veel met elkaar praten en ook delen wat er speelt. Een soort genuanceerd verhaal over realiteit versus hoop houden. Waarbij ik ook steeds probeer uit te leggen dat wat zij bijdragen er ook echt toe doet. Je kan een wezenlijke bijdrage leveren voor de wereld.
MoenFestival is een plek van verbinding, kennis verrijking, inspiratie en samenkomen met gelijkgestemden. Heb jij een tip om deze duurzame dromers te inspireren tot duurzame doeners?
Ik heb een tip gekregen van Melati Wijsen. Melati word ook wel de Greta Thunberg van het plastic genoemd. Ze is 24 jaar en heeft er al een indrukwekkende carrière als changemaker op zitten. Ik heb Melati al meerdere keren mogen ontmoeten, en zij vertelde mij iets wat mij heel diep raakte.
Melati vertelt dat iedereen haar een changemaker noemt. En dat begrijpt zij ook door de verandering die zij in gang heeft gezet. Maar eigenlijk vind zij zichzelf vooral goed in mensen precies op de plekken brengen waar zij maximaal van dienst kunnen zijn voor het grotere geheel. Als zij zelf kijkt naar de beach clean-ups die zij organiseerde in Bali, zat daar het succes in de juiste mensen op de juiste plek brengen. Een combinatie van passie en professie. Het belangrijkste bij een groep samenbrengen is niet alleen gelijkgestemdheid in visie, maar je moet ook synergie creëren tussen alle verschillende kwaliteiten.
Mijn collega Gert-Jan van Stam ondersteunt deze visie met zijn onderzoek naar conglomeraat en community. Een conglomeraat is een verzameling individuen, en een community is een verzameling interviduen. Een conglomeraat zijn mensen die naast elkaar wonen en leven. Bij een community betekent dit dat je elkaar moet leren kennen, verweven zijn met elkaar. En dit kan alleen als de kwaliteit van je relatie goed is.
Ik ben betrokken geweest bij heel veel groepen, en we besteden eigenlijk geen aandacht aan waar zit jij nu eigenlijk binnen deze groep. Terwijl dit juist zo belangrijk is.
En welke voeding heeft zo’n community nodig volgens jou?
Dat zijn er denk ik een aantal. Er is altijd een goede voedingsbodem nodig, in de zin dat je met elkaar een bepaald verhaal deelt en een doel hebt wat je nastreeft. Als deze er niet zijn kan er geen beweging ontstaan.
Er zijn vaak wel bewegingen die de voedingsbodem hebben of juist een doel nastreven, maar die twee samen zie je veel minder. Terwijl dit wel van wezenlijk belang is om echte impact te maken. In de antropologie noem je dat je ieder dezelfde instructie voelt en met elkaar ook dezelfde intentie hebt.
Een mooi voorbeeld is de Veranderschool, waar ik één van de oprichters van ben. De Veranderschool is het afgelopen jaar pas echt in een versnelling gekomen omdat de juiste mensen op plekken zijn gekomen, waar zij ook de juiste dingen konden gaan doen. Waar het in het begin misschien nog voelde als hobbyisme, zijn er nu een aantal initiatieven die serieus goed lopen. Zelf ben ik onderdeel van Economics for Change, waar we economische onderwijs op een andere manier vorm geven. Ik organiseer de “Over hoop gesproken avonden”, waarbij we met impactvolle mensen in gesprek gaan over hoop. Maar er lopen ook pilots zoals Education of Change, onderwijsprogramma’s voor docenten en docenten in opleiding. En Finance for Change, voor verandering in de financiële wereld.
Wat kunnen ouders doen om hun kinderen nu al bewust te maken van hoe belangrijk het is om zorg te dragen voor de aarde?
Wat heel belangrijk is, en dit heb ik geleerd van Gert Biesta, pedagoog die ik zeer bewonder, is dat voorleven iets anders is als opleggen. Veel mensen hebben het idee, bijvoorbeeld bij klimaatverandering, dat je kinderen vertelt over wat ze moeten doen. En dat het dan vervolgens van zelf gaat. Maar kinderen leren helemaal niet van opdrachten, kinderen leren van observeren. Kinderen kijken naar jou. Dus als jij het hebt over klimaatverandering, en over hoe belangrijk je dat vindt, maar vervolgens koop je wel vlees of boek je een vliegvakantie, dan werkt dit niet door.
Dus mensen in algemene zin, maar zeker kinderen, leren door hun ouders na te doen. Het allerbelangrijkste is dat je voorleeft. En voorleven is iets anders dan dat je het met je mond beleid. En hier een nog veel winst te behalen.
En hoe zou je ouders hier bewust van kunnen maken, zodat zij deze rol gaan vervullen?
Ik denk hetzelfde als bij mijn studenten. Naar mijn idee zijn veel ouders zich helemaal niet bewust van de data. En ik denk ook dat veel ouders denken dat de situatie in de wereld minder erg is, al is het om zichzelf gerust te stellen. Dan is er ook geen urgentie om te handelen.
Voelen zij deze urgentie misschien ook niet door een gebrek aan kennis?
Dat zou inderdaad zo kunnen zijn, maar ik denk ook dat een belangrijk deel van de mensen het te ingewikkeld vind om de werkelijkheid onder ogen te zien. Want het is nogal iets om het beest in de bek te kijken. En ik kan het mij voorstellen, dat mensen de waarheid bij zichzelf en hun kinderen weghouden. Maar het is in mijn ogen wel onverstandig, en uiteindelijk contraproductief. Dus ook hiervoor geld, je moet de urgentie voelen en dan ook het vermogen hebben om te handelen. En daarnaast heel belangrijk, doe het met elkaar.
Ga voorleven, zonder dogmatisch te worden. Uitnodigend en zonder oordeel. Inspireer en creëer net als jouw festival een setting van vrijwilligheid en gezelligheid. Dat is een mooie plek om gedragsverandering te bewerkstelligen.
In de volgende blog een changemaker met de missie om de toekomstige generatie een groene aarde mee te geven. Liselot Jansen benadert de wereldproblematiek samen met Koos de Koala op een kinderlijke manier, want bewustzijn is de eerste stap naar verandering.
Juliëtte Schraauwers: Childhood Changemaker, Leren aan het leven verbinden…
"Bijdragen aan de volgende generatie, zodat zij op kunnen groeien tot holistische denkers, dromers en doeners die in verbinding leven met zichzelf, de ander en de aarde. Lees hier mijn volledige verhaal als Toekomstmaker."
Josien Rens: Mijn reis als toekomstmaker.. omdat mijn hart niet anders kan..
Van innerlijke zoektocht, naar organisator van het MoenFestival en het ontstaan van dit platform: mijn persoonlijke verhaal over moederschap, verbinding en verlangen om bij te dragen aan een wereld in harmonie.
